ارزش پرستار از دیدگاه اسلام
پرستاری چه به مفهوم مراقبت، مواظبت و کمک به افراد نیازمند و رنجوران جسمی و روحی، و چه به لحاظ حرفه پزشکی یعنی اجرای صحیح و دقیق دستورات بهداشتی، درمانی و مراقبتی افراد بیمار یعنی دستیار پزشک، از دیدگاه فرهنگ غنی و پر بار اسلام حرفه ای مقدس و بسیار پرارزش می باشد. ما در ذیل دلایل و براهینی که موجب ارزشمندی این شغل شده را به طور مختصر بررسی می کنیم.
1- حرفه پرستاری از حیث نوع مشاغل.
مولی علی(ع) می فرماید: کارها بر سه گونه است: فرایض (واجبات)، فضائل و معاصی.
فرایض یا واجبات به فرمان حتمی، خواست و رضایت خدا و علم و تقدیر اوست و اگر بنده اینگونه کارها را بجا آورد از عذاب خدا برهد. ولی فضائل بر فرمان حتمی و الزام خداوند نیست و تنها به خواست و رضایت و علم و تقدیر اوست و هر که خواهد داوطلبانه انجام دهد و پاداش گیرد. معاصی نه به فرمان خداست، نه به خواست و رضای او، ولی علم و تقدیر خدا به آنها تعلق گرفته و اگر بنده آنها را به طور اختیاری انجام دهد، از طرف خدا کیفر ببیند، زیرا خداوند بنده را از انجام آنها منع کرده و او نپذیرفته است.
بنا به استدلال حضرت علی(ع) حرفه پرستاری شغلی است از نوع فضائل (مستحبات اختیاری) و افرادی که این شغل را انتخاب می کنند، به ذوق و شوق و علاقه اختیاری خود برمی گزینند.
2- صاحبان حرفه پرستاری، مجهز به زیور علم و دانش هستند و مدتی از دوران حیات خود را در تحصیل علوم به شکل تئوری و علمی سپری می نمایند. لذا به سبب دارا بودن علم، جزو میراث داران انبیاء و پیروان راستین امامان معصوم می توانند قرار گیرند، زیرا پیامبر اسلام(ص) فرموده اند:
"العلم میراثی و میراث الانبیاء من قبلی: علم میراث من و میراث پیغمبران پیش از من است."
در این حدیث علم در معنای کل آورده شده و شامل علم الادیان و علم الابدان است و پاداش اصل هر عمل در آخرت پیش خداست.
پس از دیدگاه اسلام و پیشوایان شرع مبین، حرفه پرستاری از نظر لفظ باید شامل علم و دین و خداشناسی و مسائل علوم طیبه باشد.
3- حرفه پرستاری از نظر نوع خدمت:
همه ما می دانیم که شاغلین این حرفه، بهترین مقطع از دوران سنی خود را، که حدوداً بین 25 تا 45 سالگی است، بعد از فراغ از تحصیل مصروف خدمت به بندگان بیمار، رنجور، علیل و نیازمند می نمایند.
در بیمارستان ها، درمانگاه ها، مراکز اورژانس و یا در موارد سوانح طبیعی مانند زلزله، سیل، آتش سوزی و یا در جنگ ها، هنگامی که چشم ها به خواب شیرین بسته شده و قلب ها به طور آرام می تپد، این ایثارگران با چهره مصمم و قلبی مطمئن از شفای الهی، و با صبر و استقامت در مقابل خستگی و بی خوابی، و با رافت و مهربانی در کنار تخت بیماران حاضر شده و با اجرای دستورات و رفع نیازها، درد دردمندی را تسکین داده و اضطراب درونی بیماری را به آرامش تبدیل کرده و بیماران را به شفا و عنایت خاصه ی حق تعالی امیدوار می سازند و در قبال این 6 تا 8 ساعت کاری که تعهد انجام آن را دارند، مبلغی اندک به عنوان اجرت العمل دریافت می دارند.
حال باید روشن کنیم که در قبال این همه ایثار، چه بها و ثمنی از دیدگاه مکتب اسلام به آنها داده شده است.
الف- "اذا ارادالله بعبد خیراً صیر حوایج الناس الیه
وقتی خداوند برای بنده ای نیکی و خیر خواهد، رفع حاجت های مردم را در دست او قرار می دهد. "
بر این اساس می توان گفت خداوند از حیث خیر و نیکی، رفع نیاز بیماران را در دست برادران و خواهران پرستار قرار داده و لذا قطعاً مورد توجه او قرار گرفته اند.
ب- حرفه پرستاری که از دیدگاه اسلام یک عمل برای رضای خدا و وسیله تقرب به اوست، یک عمل اخروی محسوب می شود و اجر و مزد مادی آن مقدار اندکی است.
ج- برادران و خواهران پرستار، در هر شیفتی از 24 ساعت، به طبع حرفه خویشتن سعی بر حل مشکل و معضل از گرفتاری های بیماران دارند و این عمل بر اساس مبنای فکری توحیدی، بهای بسیاری را در بر گرفته است که به موردی از آن اشاره می شود:
- رسول خدا می فرماید: "من اصبح و لم یهتمّ بامور المسلمین فلیس بمسلم. کسی که روز را شروع کند و هیچ تلاشی برای رفع گرفتاری مسلمین نکند، مسلمان نیست." پرستاران با انتخاب این شغل به این حدیث پاسخ مثبت می دهند و می گویند: بلی یا رسول خدا ما از امت تو هستیم.
عائد المریض یمش فی طریق الجنه حتی یرجع: عیادت کننده ی مریض تا زمانی که بر گردد، در راه بهشت گام برمی دارد.
لذا چون حرفه ی پرستاران، عیادت بیمار است، در راه بهشت طی طریق می کنند.
و در حدیث دیگر می فرماید:"عائد المریض یخوض فی الرحمه: کسی که بیماری را عیادت کند، در رحمت خدا فرو می رود."
خوشا به حال پرستاران که بیشتر از هر کس مستوجب این رحمت هستند.
4- حرفه پرستاری از نظر مسئولیت شرعی:
پرستار باید در انجام وظایفی که به او محول شده، خود را مسئول دانسته و با آخرین توان ممکن در ایفای آن بکوشد. موارد روشنگر عبارتند از:
- رعایت حدود الهی در محیط کار بر اساس ضوابط شرعی
- اجرای دقیق استریلیته(نکات بهداشتی) در امور مربوط به عملکرد پرستار
- توجه به دقت زمانی اجرای دستورات دارویی بیمار
- استمداد از پزشکان در حل مشکلات اورژانس بیماران
- آماده سازی و ذخیره نمودن امکانات عملی پزشکی در شیفت کاری
- مریض را از خود و خود را از برای مریض دانستن
وقتی احساس کنیم مریض از ماست و ما به طبع شغل از برای خدمت به مریض هستیم، قطعاً به بیمار همان خواهیم کرد که بر خود روا می داریم. امام صادق می فرماید: "احب له کما تحب لنفسک و اکره له ما تکره لنفسک. آنچه را برای خود می پسندی برای دیگری نیز بپسند و آنچه را که نمی پسندی، برای دیگری نیز نپسند."
انشاءالله وقتی چنین عمل کردیم محبوب ترین بندگان نزد خدا خواهیم بود که می فرماید:" این گروه به حال بندگانش سودمندتر و به حق پایبندترند و اینان همانند که خداوند، عشق به نیکی و نیک کرداری را در دلشان افکنده است. "
در پایان می توان گفت اجر و پاداش پرستاران تنها و تنها با خداست و ما فقط می توانیم برای سربلندی و عزت این قشر دلسوز و زحمتکش دعا کنیم.
روزتان مبارک و توفیقتان مستدام باد.
دکتر جلیل واعظ (با اندکی تلخیص)
